Istražujemo divlje pčele u Bosni i Hercegovini

Uz podršku organizacije National Geographic Society, članovi Udruženja BIO.LOG provode aktivnosti terenskog istraživanja diverziteta divljih pčela u BiH u okviru projekta: Diverzitet divljih pčela u endemičnim biljnim zajednicama zapadnog dijela Balkanskog poluostrva. 

Cilj projekta su istraživanja diverziteta divljih pčela u visokoplaninskim endemičnim biljnim zajednicama. Pored naučno-istraživačkog rada planirane su aktivnosti promocije očuvanja staništa divljih pčela u urbanim područjima, promocija aktivnosti odgovornog korištenja pesticida i uvođenje monitoringa polinatora unutar zaštićenih područja Kantona Sarajevo.

Gotovo četiri od pet vrsta samoniklih i divljih biljka zavisi od polinacije nekom životinjskom vrstom. U Evropi su insekti primarni oprašivači, a među njima posebno se izdvajaju: pčele, osolike muhe, leptiri, tvrdokrilci i drugi leteći insekti. Procjenjuje se da u Bosni i Hercegovini živi oko 400 vrsta pčela. Pčele su heterogena grupa insekata koja pruža usluge oprašivanja usjeva i divljih samoniklih biljaka, a prenos polena na tučak je ključan za proces reprodukcije biljaka.

Problem gubitka oprašivača je povezan sa faktorima koji su prema izvještaju IPBES-a (Međuvladine naučno-političke platforme o biodiverzitetu i uslugama ekosistema - The Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services): promjena načina upravljanja prostorom, intenzivan poljoprivredni uzgoj monokultura, upotreba pesticida, onečišćenja, invazivne vrste, patogeni i klimatske promjene.

Značaj divljih pčela u plodonošenju biljaka je važan ne samo za poljoprivredne kulture, već i za samonikle i divlje biljke. Gubitak usluga oprašivanja prepoznat je od strane Evropske Unije (EU) koja je usvojila inicijativu o polinatorima 01. juna 2018. godine. Inicijativa navodi strateške ciljeve i niz aktivnosti koje trebaju poduzeti EU i njene članice kao bi se problem gubitka polinatora ublažio. Inicijativa dijeli aktivnosti u tri grupe:

• istraživanja u cilju utvrđivanja uzroka i posljedica gubitka diverziteta i veličine populacija polinatora,
• uvođenje mjera u cilju rješavanja uzroka gubitka polinatora,
• podizanje svijesti javnosti u cilju aktiviranja društva i promocije saradnje.

Solitarne pčele su važan dio sistema usluga oprašivanja. Ove pčele se gnijezde u tlu ili šupljinama iznad tla, a neke vrste, poput Osmia bicolor koriste prazne ljušture kopnenih puževa. Da bi završile životni ciklus solitarne pčele moraju imati čistu okolinu bez pesticida, mjesto gniježđenja (očuvano stanište) i dovoljno hrane, tj. raznovrsnost biljaka cvjetnica.

Solitarne pčele poput pčela zidarica (Osmia spp.) sakupljaju polen cijelim tijelom i lakše ga prenose na žig tučka. Period leta im je u rano proljeće i poklapa se sa periodom beharanja voća kada je medonosna pčela slabije aktivna. Neke od solitarnih pčela su vrlo efikasni oprašivači poput vrste Osmia bicornis koja je efikasniji oprašivač od medonosne pčele i ima 95% efiksnost oprašivanja, dok je kod medonosne pčele efikasnost oprašivanja 5%.